Redakcija
Obim trgovine Kine sa 17 zemalja Centralne i Istočne Evrope dostigao je 103,15 milijardi dolara u 2020. godini, čime je prvi put premašena vrijednost od 100 milijardi dolara, a saradnja iz godine u godinu je sve bolja, kazao je kineski predsjednik Si Đinping (Xi Jinping) prilikom otvaranja Samita “17 plus 1” 9. februara.
Samit se tradicionalno održava već devetu godinu, a ovaj put upriličen je u online izdanju zbog pandemije. Na kraju Samita 17 pus 1 usvojena je Pekinška lista aktivnosti za 2021. godinu kojom je definisana dalja saradnja Kine i zemalja Centralne i Istočne Evrope. Detalji nisu objavljeni.
Vučić o saradnji Kine i Srbije
“Izuzetno sam zadovoljan što se trgovinska razmena između Kine i zemalja Centralne i Istočne Evrope povećala za 8,4 odsto u 2020. godini, čime je premašila iznos od 100 milijardi dolara”, rekao je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, saopšteno je iz njegovog kabineta.
Dodao je da su do kraja 2020. godine kineske direktne investicije u zemlje Centralne i Istočne Evrope, uključujući oblasti energetike, infrastrukture i logistike, iznosile bruto 3,14 milijardi dolara, dok su investicije tih zemalja u Kini dostigle 1,72 milijarde dolara.
“Slobodan sam da kažem da se ovde radi o uspostavljanju nove razvojne paradigme i u olakšavanju globalne saradnje u borbi protiv pandemije virusa korona”, izjavio je Vučić.
Dalje je naveo da u robnoj razmjeni Srbije sa svijetom u 2020. godini Kina zauzimala treće mjesto.
“U 2020. godini, trgovinska razmena iznosila je gotovo 3,7 milijardi USD, a samo u poslednjih 5 godina, naš izvoz u Kinu povećao se 15 puta”, kazao je Vučić.
Ocijenio je i da je kineska inicijativa „Pojas i put“ olakšala saradnju Kine i zemalja Centralne i Istočne Evrope i izrazio nadu u dalje jačanje ekonomskih veza Kine i zajedničku borbi protiv korona virusa.
On je dodao i da je Srbija zahvaljujući vakcinama koje je dobila iz Kine sada vodeća u vakcinaciji u Evropi.
Srbija je u januaru nabavila milion doza vakcina iz Kine.
Dodik o sardnji sa Kinom
Predsjedavajući Predsjedništva Bosne i Hercegovine Milorad Dodik je naveo da format saradnje Kine i zemalja Centralne i Istočne Evrope omogućava kroz “otvoren, koordinisan i inovativan pristup prevazilaženja poteškoća sa kojima se suočavaju zemlje regiona.”
Dodik je podsjetio na kineske investicije u BiH, a od značajnih infrastrukturnih projekata posebno istakao Termoelektranu Stanari.
“Termoelektrana Stanari predstavlja prvi veliki infrastrukturni projekat, koji smo radili u saradnji sa Kinom, ali i prvi projekat, koji je iskoristio specijalni kredit u sklopu mehanizma saradnje ‘17 plus 1’, a kojeg je dodijelila Kineska razvojna banka. Termoelektrana Stanari postala je uspješan primjer saradnje sa Kinom”, naveo je.
Takođe je podsjetio da su u jeku pandemije počeli radovi na izgradnji Bloka sedam u Termoelektrani Tuzla u Federaciji BiH i izgradnji Hidroelektrane “Ulog” u Republici Srpskoj. U Republici Srpskoj, također je u toku gradnja Hidroelektrane “Dabar”, a nastavljeni su radovi na izgradnji bolnice u Doboju.
“Privedene su kraju pripremne radnje za izgradnju autoputa Banja Luka – Prijedor”, kazao je Dodik.
Đukanović: I EU i Kina
Podsjećajući da Crna Gora i Kina ove godine obilježavaju 15 godina od uspostavljanja diplomatskih odnosa, predsjednik Crne Gore Milo Đukanović je naveo da se Crna Gora približava potpunoj integraciji u Evropsku uniju, a da istovremeno želi i širu saradnju sa Kinom u oblastima od zajedničkog interesa.
“Crna Gora želi da kroz prilike koje pruža Mehanizam 17+1, učini saradnju sa NR Kinom praktičnijom i da dođe do konkretnih rezultata u oblastima od zajedničkog interesa. Želimo da ojačamo saradnju u ekonomiji, energetici, saobraćajnoj povezanosti i turizmu, poštujući pri tom principe održivog razvoja”, kazao je Đukanović.
Đukanović je naveo da postoji želja za nastavak saradnje na izgradnji autoputa kroz Crnu Goru do Luke Bar, kao i razvoja logističke i industrijske zone u njenom okruženju.
“Ovakav projekat dao bi snažan zamajac bržem ekonomskom oporavku u post-Covid periodu i bolje povezao Crnu Goru sa susjednim i prekomorskim zemljama”, kazao je predsjednik Crne Gore.
Koliko je Kina do sada uložila na Zapadnom Balkanu?
Kao kapija u jugoistočnu Evropu, Balkan je ključna poveznica između pekinškog “Puta svile”, projekta vrijednog trilion američkih dolara, koji bi trebalo da otvori put za izvoz u Evropu, ali i van njenih granica.
Okružen članicama Evropske unije, ovaj region povezuje luku Pirej u Grčkoj, koju već kontrolišu kineske kompanije, sa srcem Evrope.
Zapadni Balkan ostaje otvoreno polje van granica Evropske unije, u koji je već uložen značajan dio investicija Inicijative “16 plus 1”, dogovorene na Samitu 2019. godine u Dubrovniku kada se priključila i Grčka.
Od 2007. do 2017. godine, Peking je najavio 12 milijardi eura u pozajmicama za građevinske projekte u 16 zemalja, od čega je trećina otišla na Srbiju, a zatim u BiH (21 posto) i Crnu Goru (7 posto), pokazala je studija Evropske investicione banke.
Prema studiji IMF-a iz 2017. godine, Kina je uložila najmanje 6.2 milijarde eura u željeznicu, energetiku i izgradnju puteva na Zapadnom Balkanu.
Kako Brisel gleda na kineske projekte?
Sa evropske strane postoji zabrinutost da je kineski model investiranja, koji ne podrazumijeva da se zemlje u koje se ulaže obavežu na borbu protiv korupcije ili ograničenja slobode medija, u suprotnosti sa ciljevima Brisela u regionu. Parlamentarci EU već su u nekoliko navrata upozoravali da se kineski projekti u zemljama zapadnog Balkana kose sa evropskim pravilima.
“Evropska unija sa zabrinutošću prati rastući kineski uticaj u Srbiji”, kazala je nedavno predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen (Von der Leyen), koja je rekla i da je Zapadni Balkan “dio Evrope, a ne stanica na novom Putu svile”.
Na rizike kineskog projekta “Novi put” svile upozorila je i Kristin (Christine) Lagard (Lagarde), bivša direktorica Međunarodnog monetarnog fonda (MMF).
Lagarde je u aprilu 2018. govorila u Pekingu na forumu o Novim putevima svile, upozorila da bi ta partnerstva mogla da dovedu do problematičnog porasta zaduženja zemalja čiji je javni dug već visok.
Dvadeset šest članova EP upozorilo je 19. januara u pismu evropskom komesaru za susjedstvo i pregovore o proširenju Oliveru Varheljiju (Varhelyi) na “sve veći kineski uticaj u Srbiji i predstojeću štetu po životnu sredinu koja je nastala usled nekoliko teških industrijskih projekata kineskih kompanija u Srbiji”.
Kineskim investicionim projektima, kako piše, nedostaje transparentnost i održivost, a pored štete po životnu sredinu imaju i korozivan efekat na upravljanje.
Nekadašnji Rudarsko topioničarski basen Bor (RTB), u gradu Boru udaljenom 200 kilometara istočno od Beograda, jedini proizvođač bakra i plemenitih metala u Srbiji, preuzela je krajem decembra 2018. kineska kompanija Ziđin Majning.
Dio imovine Železare Smederevo, pedesetak kilometara od Beograda, kupio je 2016. godine tadašnji kineski Hestil, današnja HBIS Grupa. Kina učestvuje i u rekonstrukciji termoelektrane Kostolac u Srbiji.
U pismu evroparlamentaraca dodaje se da je “ovaj zabrinjavajući trend” nastavljen i u slučaju (kineske) fabrike guma Šandong Linglong u Zrenjaninu, oko 80 kilometara sjeverno od Beograda, za čiju je izgradnju sporazum potpisan u avgustu 2018. godine.
“Zato ponavljamo potrebu da srpsku vladu pozovemo da se pozabavi uticajem ovih investicija, kao i da poštuje domaće zakonodavstvo i propise donete u procesu pristupanja EU”, navodi se u pismu evroparlamentaraca.
Kina učestvuje i u gradnji metroa u Beogradu, koja treba da počne krajem ove godine. Predstavnici Vlade Srbije, francuskih kompanija Alstom i Ežis rejl i kineske kompanije Pauer Čajna (Power China) potpisali su 22. januara Memorandum o razumijevanju za projekat “Beogradski metro”.
Kompanija Pauer Čajna će biti glavni izvođač radova koji čine 70 posto vrijednosti ukupnih ulaganja u izgradnju metroa. Procjena je da će izgradnja beogradskog metroa koštati više od 4,4 milijarde eura, od čega prva faza 1,8 milijardi.
Ministarica energetike Zorana Mihajlović, koja je u prošlom mandatu držala resor saobraćaja i infrastrukture, povodom petogodišnjice od osnivanja kineske inicijative “Jedan pojas, jedan put” 2018. godine rekla je da su kineske kompanije uložile pet milijardi eura i da očekuje nove investicije.
Investicije Narodne Republike Kine, prema prošlogodišnjim podacima Narodne banke u Srbiji, u proteklih deset godina ukupno iznose 1,6 milijardi eura, što je svega deseti dio onoga što najviši zvaničnici u Srbiji u svojim izjavama navode kao kineske investicije.
Brisel negoduje i zbog termoelektrana na ugalj
Kina takođe finansira ekspanziju termoelektrana na ugalj, što se kosi sa evropskim trendovima u oblasti upotrebe fosilnog goriva.
Bh. političari odobrili su pozajmicu od Kine u iznosu od 614 miliona eura za proširenje termoelektrane na ugalj u Tuzli, oko 120 kilometara severno od Sarajeva.
Energetska zajednica, zadužena za proširenje evropskih politika u oblasti energetike na jugoistočnu Evropu, uložila je žalbu, tvrdeći da se odobrenje pozajmice kosi sa setom zakona koji se odnose na subvencije. Potom je uvela i sankcije Bosni i Hercegovini krajem januara ove godine.
Te sankcije mogu biti smanjenje ili potpuno obustavljanje finansiranje energetskih projekata, kao i obustavu otvaranja pregovaračkog poglavlja o energetici u procesu pristupanja EU.
Ključni cilj Evropske energetske zajednice jeste proširenje pravila i principa unutrašnjeg energetskog tržišta EU na zemlje Jugoistočne Evrope, Crnomorskog regiona i šire, na osnovu pravno obavezujućeg okvira.
“Uz smanjenje investicija iz EU, siromašnije zemlje Balkana “nisu u poziciji da odbiju novac”, objasnio je Met Ferčen (Matt Ferchen), ekspert za Kinu Centra za globalnu politiku Karnegi-Cinhua.
Infrastrukturni projekti u okviru inicijative Pojas i put na Zapadnom Balkanu nisu, naravno, ograničeni evropski standardima i propisima, koji se odnose i na finansijsku stabilnost projekta, ocijenila je Valbona Zeneli iz Evropskog centra za sigurnosne studije C. Marshall, na portalu The Globalist nakon prethodnog Samit održanog 2019. godine u Dubrovniku.
“Bez takvih procjena, kineski opušteniji pristup rizikuje da stvori finansijsku nestabilnost za vlade u regionu, naročito u pogledu velikog zaduživanja. Mnogim projektima nedostaje transparentnost i javna rasprava o otvorenim procedurama nabavke. Evropske ponude su manje atraktivne nego kineske zbog komplikovanih birokratskih procedura u vezi fondova Evropske unije, pa zbog toga kineski krediti i određene balkanske praksa idu savršeno zajedno’’, zaključila je tada Zeneli.
Na online samitu su učestvovali i predstavnici Albanije, Bugarske, Estonije. Mađarske, Latvije, Litvanije, Poljske, Rumunije, Slovačke, Slovenije i Grčke.
Prethodnih osam godina samit se održavao u Varšavi, Bukureštu, Beogradu, Suzhou (Kina), Rigi, Budimpešti, Sofiji i Dubrovniku.
GIPHY App Key not set. Please check settings