Ako rata bude on će početi i završiti u Sarajevu”,”opština Centar zemljišno je uvjerljivo srpska”,“pismeno sam naredio da se ide na Žepu i na Srebrenicu.”
Ovo su samo neke od izjava ratnog predsjednika Republike Srpske, vrhovnog komandanta vojske ovog entiteta i ratnog zločinca Radovana Karadžića.
Na sjednici koja je održana na Palama u avgustu 1995. godine, ubrzo nakon genocida u Srebrenici, Karadžić će reći:
Imali smo, kao što znate, uspjeh u Srebrenici i Žepi tom uspjehu nema prigovora ni primjedbe, naravno, mnoge gluposti su napravlјene nakon toga, jer je mnogo muslimanskih vojnika lutalo okolo šumama i tada smo imali gubitaka, u samoj akciji nismo imali gubitaka.
Memorijalni centar Srebrenica predstavio je početkom marta nalaze istraživačkog projekta “Genocide Papers/Transkripti genocida”, u kojem se nalaze stenogrami Narodne skupštine RS-a od 1991. do 1996. godine.
“Ovi dokumenti već su ranije bili javni, ali su bili nepristupačni, njihovi formati nisu činili jednostavnim pretraživanje ovih sadržaja, te je iz tih razloga Memorijalni centar prepoznao njihov sadržaj važnim u podizanju svijesti javnosti o postojanju šireg političkog konsenzusa o operaciji genocida nad bošnjačkim stanovništvom širom Bosne i Hercegovine”, pojasnila je za Radio Slobodna Evropa Almasa Salihović iz Memorijalnog centra Srebrenica.
Stenogrami sjednica korišteni su tokom mnogobrojnih suđenja za ratne zločine u Haškom tribunalu. Među njima su izjave brojnih, od Milorada Dodika, Momčila Krajišnika, do prvog predsjednika Republike Srpske. U nastavku vam donosimo pregled nekih od izjava Radovana Karadžića, osuđenog na doživotnu kaznu zatvora.
‘Nije opsada, već zaštita prostora'
Psihijatar Radovan Karadžić, osnivač Srpske demokratske stranke BiH, postat će u decembru 1992. godine prvi predsjednik Republike Srpske.
Na sjednici takozvane Skupštine srpskog naroda u BiH koja je održana 27. marta 1992. godine, Karadžić u svom obraćanju govori o saznanjima da se “naš narod naoružavao”.
“Kada se vratite u opštine, naročito u novoformirane, molim vas da uradite ono što ste obavezni i ono što imate pravo i po zakonu: da čim dođete u svoje opštine odmah hitno formirate krizne štabove. Da pokušate da taj narod dovedete u red da može da se odbrani.”
Po osnivanju Skupštine njeno sjedište bilo je u Sarajevu, da bi se ubrzo premjestilo na Pale, petnaestak kilometara od glavnog grada Bosne i Hercegovine.
“Opština Centar zemljišno je uvjerljivo srpska, i naš je predlog da opština Centar bude eksteritorija jer su tu vladine zgrade, Univerzitet, bolnice. Međutim, postoji varijanta da bi se onaj dio od Koševa do Ciglana, onaj dio gore, formirao kao srpska opština. Najvažnije je da nema panike i evakuisanja naroda.”
Na sjednici održanoj 12. maja 1992. u Banja Luci, Karadžić će o Sarajevu reći:
Opsada Sarajeva, najduža opsada nekog grada u modernoj historiji ratovanja trajala je 1.425 dana od 5. aprila 1992. do 29. februara 1996. godine. Tokom te četiri godine ubijeno je 13.952 osobe.
Pretresno vijeće Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju će u 24. marta 2016. godine ustanoviti da je Karadžić počinio zločine učešćem u udruženom zločinačkom poduhvatu da se pokrene i provede kampanja snajperskog djelovanja i granatiranja civilnog stanovništva Sarajeva, čiji je cilj bio širenje terora među civilnim stanovništvom.
Na sjednici iz maja 1992. godine Karadžić će iznijeti strateške ciljeve među kojima je i izlazak Srpske na more. U obraćanju kaže kako je Hercegovina u historiji izlazila na more i kako to mora ponovo da se desi.
“Moramo dio teritorije koja je tamo učiniti spornom i ne priznati taj prostor kao dio Hrvatske države radi toga što je nepošteno, nečasno, nekorektno, povučena granica između Hrvatske i drugih dijelova. To je granica, strateška granica, Zapada prema Pravoslavlјu. To je granica protiv Srba, protiv Rusa, to je granica protiv istočnog svijeta, protiv Pravoslavlјa.”
Dalje navodi kako se “srpski narod zaputio ka svojim definitivnim istorijskim cilјevima na koje ima pravo.”
Na sjednici u septembru 1992. godine Karadžić nastavlja o Sarajevu koje se u to vrijeme već nalazi pod opsadom.
“Nekoliko ofanziva koje su izveli oko Sarajeve i jer njima je Sarajevo trn u oku, njima Sarajevo znači da nemaju državu, ono što mi držimo oko Sarajeva to nije ustvari klasična opsada to je prije svega zaštita naših prostora tamo i onemogućava da stvore državu i da stvore privid da njihova država postoji.”
Tokom te sjednice Karadžić će također reći da “najodgovorniji ljudi i u Srbiji i u Jugoslaviji nisu se ni u jednom trenutku pokajali što nas podržavaju, niti su imali nekih znakova da revidiraju svoj odnos.”
Prvi saziv Narodne skupštine radio je do 14. septembra 1996. godine. U tom sazivu održane su 63 redovne sjednice, četiri posebne i jedna svečana.
Kao prvi čovjek Srpske demokratske stranke glavna strategija Karadžića bila je zaokruživanje srpskih teritorija. Na područjima na kojima su Srbi većina, prema mišljenju rukovodstva stranke s Karadžićem na čelu, za druge nije bilo mjesta.
S ciljem uspostavljanja onoga čemu je težio, eliminisanju granice između srpskih država na rijeci Drini odlučuje uspostaviti koridor izdaje direktive po kojima je u julu 1995. godine počinjen genocid u Srebrenici.
Tako, 8. marta 1995. godine izdaje Direktivu 7, za enklave Srebrenica i Žepa, te naređuje da se muslimansko stanovništvo ukloni. U toj direktivi naređuje se sljedeće:
“Što prije izvršiti potpuno fizičko odvajanje Srebrenice od Žepe, čime spriječiti i pojedinačno komuniciranje između ovih enklava. Svakodnevnim planskim i osmišljenim borbenim aktivnostima stvoriti uslove totalne nesigurnosti, nepodnošljivosti i besperspektivnosti daljnjeg opstanka i života mještana u Srebrenici i Žepi.”
Na jednoj od sjednica u oktobru 1995. godine, nekoliko mjeseci nakon što su snage njegove Vojske Republike Srpske počinile genocid na prostoru Srebrenice, Karadžić će na sjednici u Banja Luci reći:
“Ja sam kao vrhovni komandant stao iza plana za Žepu i Srebrenicu, za Srebrenicu uglavnom, Žepa se podrazumijevala. Gospodo mi bismo izgubili rat da postoji Žepa sa 90 hilјada naoružanih muslimana izgubili bismo rat. Lično sam nadgledao plana bez znanja GŠ, ne ni krijući nego slučajno nailazeći generala Krstića i savjetovao mu da pravo ide u grad i da proglasi pad Srebrenice, a poslije ćemo se juriti sa Turcima po šumama, odobrio sam i biliži zadatak i radikalni zadatak i ne kajem se za to.”
Još u vrijeme dok je bio predsjednik Republike Srpske BiH Karadžića je Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju optužio za ratni zločin. Krajem jula Sud u Hagu potvrđuje optužnicu protiv Karadžića kao i Ratka Mladića. Optužbe uključuju genocid, zločine protiv čovječnosti i kršenje zakona i običaja ratovanja počinjene u Bosni i Hercegovini od 1992 do 1995. godine.
Tokom sjednice Skupštine u oktobru 1995. godine Karadžić će reći:
“Ja sam za sve naše odluke i ja stojim iza njih, i snimlјene su Vrhovne komande i sve u njima stoji i usmeno i pismeno sam naredio da se ide na Žepu i na Srebrenicu.”
Nakon što je potpisao ostavku na mjesto predsjednika Republike Srpske, Radovan Karadžić bježi, a Interpol za njim raspisuje potjernicu.
Do hapšenja 2008. godine krio se pod imenom Dragan Dabić. Bavio se alternativnom medicinom i slobodno se kretao, jer su mu duga brada i kosa pomogle da zaštiti svoj identitet.
U martu 2019. godine Žalbeno vijeće Međunarodnog mehanizma za krivične sudove kao pravni nasljednik Tribunala u Hagu, izreklo je kaznu doživotnog zatvora bivšem predsjedniku bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska i vrhovnom komandantu Vojske RS-a, Radovanu Karadžiću.
Proglašen je krivim za genocid, zločine protiv čovječnosti te kršenje zakona i običaja ratovanja.