Preduzeća u centralnoj, istočnoj i jugoistočnoj Evropi investiraju uprkos pogoršanju stanja

• Uprkos sve lošijim uslovima, preduzeća u regionu planiraju da povećaju ukupne investicije.
• Nešto više od trećine preduzeća razvilo je ili uvelo nove proizvode, procese odnosno usluge
• Polovina preduzeća u regionu navela je da klimatske promjene utiču na njihovo poslovanje, ali samo se jedna trećina njih štiti (na primer osiguranjem ili smanjenjem izloženosti).

Prema rezultatima Istraživanja o investicijama u centralnoj, istočnoj i jugoistočnoj Evropi (CIJIE) koje je sprovela Evropska investiciona banka, u drugom kvartalu 2022. godine preduzeća u ovim zemljama navela su da su se uslovi finansiranja drastično pogoršali, više od prosjeka u Evropskoj uniji (EU). Očekuju da će nastaviti da se pooštravaju u skladu sa opštim ekonomskim i političkim kretanjima. Udio firmi koja troškove energije smatraju ograničenjem porastao je na 87 posto. Uprkos tome, kompanije u regionu CIJIE planirale su da u 2022. godini investiraju više nego u 2021. Jedan od podsticaja za to bila je pandemija, koja je ubrzala digitalizaciju, razvoj novih proizvoda i promene u lancima snabdijevanja. Primjena *naprednih digitalnih tehnologija se povećala i 67 posto preduzeća u navelo je koristi bar jednu takvu tehnologiju, a 27 posto planira da tokom naredne tri godine ulaže u inovacije. Time će se smanjiti jaz u odnosu na SAD gdje trenutno ima oko 71 posto kompanija koje koriste napredne tehnologije.

Iako je oko polovine firmi navelo je da klimatske promjene utiču na njihovo poslovanje, samo jedna trećina je poboljšala otpornost na fizičke klimatske rizike, pogotovo u Rumuniji (49 posto) i Estoniji (40 posto). Većina firmi preduzima mjere za smanjenje emisija gasova sa efektom staklene bašte, naročito u Rumuniji (93 posto) i Poljskoj (90 posto), ali nešto manje u Bugarskoj (70 posto). Isto tako, preduzeća u regionu CIJIE sklonija su da prelazak na strože klimatske standarde vide kao rizik umjesto priliku, posebno u infrastrukturnom sektoru (41 posto). U regionu koji je obuhvaćen istraživanjem, Litvanija ima najveći udio preduzeća koja su već investirala i planiraju da tokom naredne tri godine investiraju u rješavanje pitanja klimatskih promjena, a zatim slijede Rumunija i Slovenija.

Potpredsednica EIB Liljana Pavlova rekla je: „Naše ekonomsko istraživanje ističe da je uticaj aktuelne energetske krize čak i veći u regionu CIJIE nego u drugim dijelovima Evropske unije. Najbolji način da se podrži energetska sigurnost Evrope je kroz obnovljivu i održivu energtsku mrežu. Da bi se ubrzala zelena tranzicija i smanjila zavisnost regiona od fosilnih goriva, EIB planira da pojača finansiranje čiste energije i mobiliše do 115 milijardi eura sredstava za investicije u energetsku efikasnost, obnovljive izvore energije, mreže, kao i infrastrukturu za napajanje i skladištenje.”

Debora Revoltela, glavni ekonomista EIB, dodala je: „Niz šokova u posljednje tri godine nametnuo je višestruke izazove preduzećima širom Evrope. Kompanije u regionu CIJIE dale su prioritet inovacijama (u većem broju nego što prosek na nivou EU), ostajući izvozno orijentisana i prihvatajući napredne digitalne tehnologije (na nivou proseka sa EU i SAD). Međutim, manje preduzeća u CIJIE ulaže u nematerijalnu imovinu (istraživanje i razvoj, softver i obuke), nego što je slučaj u EU kao celini. Neizvijesnost i nedostatak odgovarajućih vještina, zajedno sa troškovima energije, najznačajnije su dugoročne prepreke investiranju.”

Preduzeća u regionu koje je obuhvaćemo istraživanjem ostala su izrazito izvozno orijentisana i otvorena za međunarodnu trgovinu, ali njih četiri od pet od 2021. godine suočava se sa različitim poremećajima u trgovini, na šta utiču i rat u Ukrajine i kovid-19. Većina firmi u prerađivačkoj industriji (94 posto) i velikih preduzeća (79 posto) navela je da su učestvovala u međunarodnoj trgovini, pre svega ona u Sloveniji i Slovačkoj. Radi diversifikacije rizika, 63 posto firmi navelo je da je povećalo broj trgovinskih partnera, pri čemu je taj procenat najveći u Rumuniji (86 posto).