Nevladine organizacije traže od poslanika da ne glasaju za zakon o ‘stranim agentima’ u RS

Etiketa “strani agent” predstavljaće atak i pokušaj direktnog pritiska na nezavisnost i rad udruženja, navodi se u pismu 46 udruženja i pojedinaca koje su poslali poslanicima Skupštine Republike Srpske (RS), dva dana uoči skupštinskog zasijedanja, tražeći od njih da ne glasaju za zakon koji na takav način etiketira nevladine organizacije.

Zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija, u javnosti poznatiji kao zakon o “stranim agentima” na dnevnom je redu zasijedanja Narodne skupštine RS u srijedu, 22. maja.

Zakonom se predviđa posebna prismotra i mogućnost zabrane rada za nevladine organizacije koje se finansiraju iz inostranstva, zabranu političkih aktivnosti, potrebu za dodatnom registracijom i slanjem finansijskih izvještaja.

Njime su kao “agenti stranog uticaja” definisane neprofitne organizacije koje pomažu strani subjekti, a koje se bave političkim djelovanjem ili političkim aktivnostima, uticajem na javno mnijenje, te one koje “narušavaju integritet i Ustav Republike Srpske”.

Udruženja u pismu ističu kako “sporne odredbe koje stoje u Prijedlogu zakona ostavljaju prostor proizvoljnom tumačenju vlasti da ocjenjuje koje organizacije ‘politički djeluju'”.

“Na udaru su svi, od onih koja se bore za ljudska prava i protiv korupcije, do sportskih organizacija, udruženja za prava žena, sindikalnih organizacija, udruženja za zaštitu prava potrošača, humanitarnih udruženja”, navodi se u pismu udruženja koja djeluju u bh. entitetu Republika Srpska.

Potpisnici pisma upozoravaju i kako zakon o “stranim agentima” zadire i u ustave RS i Bosne i Hercegovine, u Evropsku konvenciju o ljudskim pravima i temeljnim slobodama, te nije u skladu sa najvažnijim međunarodnim standardima.

“Sistem koji zabranjuje slobodu govora, slobodu djelovanja, slobodu udruživanja postaje sistem straha i krivac za narušavanje osnovnih ljudskih, demokratskih i ustavnih prava. Svako ko bude glasao za usvajanje restriktivnog zakona će stati protiv slobode udruživanja, slobode djelovanja”, navedeno je u pismu udruženja i pojedinaca.

Upozorenje i iz Misije OSCE u BiH

Ukoliko bi bio donesen, zakon o ‘stranim agentima' bi “ozbiljno narušio osnovne slobode” na način koji je direktno u suprotnosti sa međunarodnim obavezama koje je preuzela Bosna i Hercegovina, samim tim i RS, poručili su u ponedjeljak 20. maja i iz Misije OSCE u BiH.

Iz OSCE BiH su pozvali vlasti u RS da ne usvajaju sporni zakon navodeći kako se njime “narušava sloboda udruživanja koja ima presudan značaj za funkcionisanje raznolikih i inkluzivnih organizacija civilnog društva, nezavisnih medija i boraca za ljudska prava”.

“Uspostavljanjem posebnog registra i nametanjem opterećujućih zahtjeva za neprofitne organizacije, dodatno se sužava demokratski prostor za djelovanje civilnog društva, koji je već ugrožen stvaranjem mogućnosti za targetiranje, obeshrabrivanje i stigmatizaciju organizacija civilnog društva, nezavisnih medija i branilaca ljudskih prava”, istakli su u Misiji OSCE u BiH.

U OSCE su istakli i kako izabrani zvaničnici treba da se suzdrže od preduzimanja bilo kakvih radnji koje bi narušile i ograničile uživanje osnovnih sloboda.

Podsjetili su i na Zajedničko mišljenje Kancelarije OSCE za demokratske institucije i ljudska prava (ODIHR) i Komisije Vijeća Evrope za demokratiju kroz pravo (Venecijanska komisija) iz 2023. godine, u kojem je ocijenjeno kako je Zakon o stranim agentima u suprotnosti sa ustavima RS i BiH, kao i sa mnogobrojnim međunarodnim i domaćim obavezama u sferi poštivanja ljudskih prava.

Zakon je 2022. godine najavio Milorad Dodik, predsjednik Republike Srpske i lider stranke Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) koji se nalazi pod sankcijama SAD i Velike Britanije zbog antiustavnog djelovanja.

Narodna skupština Republike Srpske usvojila je 28. septembra prošle godine nacrt ovog zakona, koji je naišao na niz kritika javnosti, nevladinog sektora i međunarodnih organizacija.

Istraživanje Radija Slobodna Evropa je pokazalo da je zakon bliži ruskom zakonskom rješenju iz 2012. godine.

Iz Ambasade SAD ocijenili su ranije za Radio Slobodna Evropa kako je zakon u RS “represivan i nedemokratski”, koji bi, ako se provede, drastično narušio prava i slobode ljudi koji žive u Republici Srpskoj.

Zakon je naišao na brojne osude nevladinih organizacija u BiH, te međunarodnih institucija i organizacija.