Zašto je Drina crvena?

Kilometrima kao krv crvena. Takva rijeka Drina 2. i 3. januara uznemirila je mještane priobalnih naselja i institucije u dvije države, Srbije i Bosne i Hercegovine.

Drinu je obojio mulj istekao iz Fabrike “Alumina” kod Zvornika u BiH, a to je pokrenulo i krivičnu prijavu u svega dvadesetak kilometara udaljenom gradiću Loznica u susjednoj Srbiji, po kojoj postupa tamošnje Javno tužilaštvo.

“Zagađenjem Drine nije nastala samo šteta po životnu sredinu, već je došlo i do uznemiravanja javnosti, s obzirom na to da se veći deo grada Loznice snabdeva vodom sa vodoizvorišta u Banji Koviljači”, navodi se u krivičnoj prijavi ekološkog Udruženja “Zaštitimo Jadar i Rađevinu”.

Tužilaštvo iz Loznice, kako su potvrdili za Radio Slobodna Evropa, zatražilo je dodatne informacije od nadležnih policijskih organa zbog mulja koji je obojio rijeku u crveno.

“Policijskoj upravi u Šapcu, Tužilaštvo je podnelo zahtev za prikupljanje potrebnih obaveštenja. Nakon što ovo tužilaštvo primi izveštaj, nadležne policijske uprave odlučiće o preduzimanju daljih zakonom predviđenih radnji”, navodi se u odgovoru Tužilaštva iz Loznice za RSE 6. januara.

Iz “Alumine”, protiv koje je podnesena krivična prijava, saopćeno je da je usljed topljenja snijega došlo do zamućenja vode u Drinskom kolektoru iz njihovog postrojenja.

“Alumina” se bavi proizvodnjom glinice iz rude boksita koja služi za izradu aluminijuma.

Prema satelitskim snimcima od 2. januara vidljivo je zagađenje rijeke Drine nizvodno od “Alumine”.

Rijeka Drina, prirodna je granica Bosne i Hercegovine i Srbije i rijeka je prve kategorije proglašena javnim dobrom od općeg interesa.

Nadležne institucije kasno uzele uzorak, tvrde u ekološkom udruženju

Iz Udruženja “Zaštitimo Jadar i Rađevinu” za Radio Slobodna Evropa su kazali da neće odustati od traženja odgovornosti za zagađenje rijeke Drine, te da je riječ o međunarodnom incidentu.

“Osim direktnog ugrožavanja od kompanije ‘Alumina', imamo sa druge strane apsolutnu nebrigu i neadekvatno postupanje nadležnih institucija u Srbiji koje nisu odmah izašle da uzmu uzorak, koje nisu uzele uzorak ni u krugu fabrike na licu mesta to što je isteklo, nego su jednostavno čekali da se voda u Drini razbistri, razblaži, pa tek, sa zakašnjenjem uzeli uzorak. Te analize koje oni budu uradili, mi ne možemo uzeti za apsolutno istinite i adekvatne”, kaže za RSE Mirjana Alimpić, članica ovog udruženja.

Dodaje da je jasno da se radi o crvenom mulju, odnosno jalovini koja ostaje iza proizvodnih procesa u “Alumini”.

“Ukoliko krivična prijava ne urodi plodom, postoji još institucija sa obe strane Drine. Drugo, Drina se uliva u Savu, postoje institucije koje su nadležne za sliv reke Save, Sava se uliva u Dunav, postoji i Konvencija o reci Dunav”, rekla je Alimpić.

Iz Udruženja “Zaštitimo Jadar i Rađevinu” kažu i da treba uraditi analizu samog jalovišta koje se direktno pušta u Drinu.

“Što se tiče boksita, rude aluminijuma, kao i svaka ruda, ona osim tog metala koji se momentalno vadi iz nje, ima još dvadesetak drugih metala, obično teških metala, koji ostaju u toj jalovini, tako da na to niko neće da vrši ispitivanje”, naveo je za RSE Momčilo Alimpić, član udruženja.

I Centar za životnu sredinu iz Banjaluke upozorava na još jedan neadekvatan odnos prema prirodi.

“Ne smije ovo proći samo tako, ako prođe to će biti još jedan u nizu slučajeva gdje je neko doveo do zagađenja i nije odgovarao. Crvena boja je zahvatila veliku površinu rijeke u njenom najširem toku”, rekao je za RSE Vladimir Topić iz Centra za životnu sredinu.

Marko Mimić iz Udruženja ribara “Bistro” iz Zvornika, za RSE kaže kako pamti da je i ranije bilo puštanja nedozvoljenih materija u Drinu.

Priča kako je 2016. godine zbog puštanja otrovne lužine iz “Alumine” došlo do uginuća velike količine ribe.

Tada je Drina bila sivo bijele boje i imala je pjenu po sebi.

“Riba je u istom trenutku i uginula nakon tog otrova”, kaže Mimić za RSE, te dodaje da nakon ovog zagađenja, nije bilo uginuća ribe.

Inače, sliv i vodotok rijeke Drine odlikuje bogat i raznovrstan biodiverzitet i predstavlja stanište pojedinih strogo zaštićenih divljih vrsta.

Šta kaže direktor ‘Alumine'?

Zoran Stevanović, direktor fabirke “Alumina”, za RSE je kazao da sve njihove analize ukazuju na to da u Drinu “nije ispuštena nikakva otrovna suspstanca”, te da se ph vrijednost vode koja je ispuštena u rijeku iz kolektora kreće između osam i devet, odnosno u dozvoljenim granicama.

“Tako da nikakvu štetu živom svijetu u rijeci Drini nismo nanijeli, niti je moguće nanijeti bilo kakvu štetu vodovodima koji se nalaze duž jedne i druge obale, nizvodno od Zvornika”, dodaje Stevanović u izjavi za RSE.

Kaže i da čekaju još neke rezultate analiza koje su radili institut iz Srbije i Ministarstvo poljoprivrede bh. entiteta Republika Srpska. Ti rezultati, dodaje, zvanično bi trebali biti objavljeni 9. januara.

Tokom vikenda Stevandić je sa nadležnima u “Alumini” održao i sastanak, te dodao da će se u narednoj sedmici utvrđivati da li je bilo propusta, odnosno da li se izlijevanje u Drinu moglo spriječiti.

“Nismo ništa uradili što predstavlja prekršaj ozbiljan, ali ako neko tako misli, spremni smo da odgovaramo, prije svega ja”, istakao je Stevandić.

Šta su učinile institucije?

Iz Ministarstva za zaštitu životne sredine Srbije saopštili su da su 3. januara predstavnici Agencije zaštite životne sredine sa nadležnim vodnim inspektorom, uzeli uzorak iz Drine nakon, kako su rekli, “akcidenta” koji je rijeku obojio u crveno.

“Nakon završenih analiza uzoraka, Ministarstvo zaštite životne sredine nastaviće da obaveštava građane o potencijalnom zagađenju nastalom usled akcidenta u Zvorniku. Informacije o rezultatima analizirane površinske vode biće objavljene i u sklopu finalnog izveštaja na sajtu Agencije za zaštitu životne sredine”, saopštili su iz tog Ministarstva.

Zbog obojenosti je 2. januara bilo isključeno i izvorište Suva Reka u Brasini kod Malog Zvornika, u Srbiji, iz sistema vodosnadbijevanja. U lokalnom vodovodu u Loznici su radili uzorkovanje vode, nakon čega su utvrdili da je voda “ispravna za upotrebu”.

Sa druge strane u Ministarstvu za ekologiju u bh. entitetu Republika Srpska za RSE su naveli da su se sa crvenom Drinom “upoznali iz medija”, te da “prate situaciju”, a da je “nadležna inspekcija”.

Iz Inspektorata RS nisu odgovorili na upit RSE kako su postupili nakon bojenja Drine u crveno. Nisu odgovorili ni iz Ministarstva poljoprivrede RS u čijoj nadležnosti je i vodoprivreda.

Šta stoji u ekološkoj dozvoli?

Prema ekološkoj dozvoli izdatoj “Alumini”, zabranjeno je ispuštanje vode koja se koristi za potrebe tehnološkog procesa u prirodne vodotoke, bez prethodnog prečišćenja.

Ističe se i kako je crveni mulj (čvrsti otpad koji sadrži okside aluminijuma), kao i sav drugi čvrsti otpad iz tehnološkog procesa, potrebno odlagati na mjesto predviđeno za akumulaciju.

“Ocijeđenu tečnu fazu sa deponije crvenog mulja vraćati ponovo u proces proizvodnje čime se doprinosi smanjenju zapunjenosti brane. Područje brane crvenog mulja mora biti snabdjeveno nepropusnom glinom radi sprečavanja prodiranja kontaminiranih voda u zemljište”, stoji u ekološkoj dozvoli.

Ekološka dozvola “Alumini”je izdata 2010. godine, a zatim produžena 2015. godine. Direktor Stevanović za RSE je rekao da nije trenutno upoznat sa detaljima oko produženja ekološke dozvole.